Óleystur skuldavandi áfram Árni Páll Árnason skrifar 20. maí 2014 07:00 Hrunið skapaði á Íslandi og víða annars staðar skuldavanda einstaklinga, fyrirtækja og ríkja. Skuldavandi lýsir sér í því að geta til að greiða afborganir brestur eða þá að skuldir verða hærri fjárupphæð en eignir. Hvorugt þessa var til staðar þegar lánin voru tekin en hrun gjaldmiðils, óðaverðbólga eða atvinnumissir breytir því. Skuldavandi getur orðið að fjölskylduharmleik séu engin úrræði til. Í rannsókn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins 2011 á úrræðum samfélaga við skuldavanda kom í ljós að þau voru hvergi eins umfangsmikil og á Íslandi. Nýjar tölur hafa leitt í ljós að margir hafa alfarið losnað úr skuldavanda, hjá öðrum hefur hann minnkað og með hreyfingu á fasteignamarkaði hafa hlutfallslega fáir þurft að selja eignir og minnka við sig. Enn er þó eftir óleystur skuldavandi meðal Íslendinga. Ef fólk þarf – svo nokkur dæmi séu tekin – að greiða svo hátt hlutfall tekna sinna í afborganir að það safnar skuldum áfram, er skuldavandi fyrir hendi. Ef lán hafa hækkað mun meira en sem nemur verðmæti eignar og ekki eru líkur á að sú staða lagist í bráð. Sama á við ef söluverð eignar dugar ekki fyrir áhvílandi skuld eða ef ógjörningur er að leysa veðlán foreldra sem studdu fyrstu kaup barna sinna á íbúð af eign. Í öllum þessum tilvikum er afkomu og húsnæðisöryggi fólks ógnað og þar með mannréttindum þess. Þá liggur beint við að spyrja: Leysa ný lög skuldavandann á Íslandi? Svarið er nei. Lögin koma upp kerfi þar sem ríkisskattstjóri úthlutar fé til allra með tiltekin lán eftir reiknireglu sem er ekki lögbundin heldur eitthvað sem fjármálaráðherra ákveður á einhvern óþekktan hátt sem ekki er opinber né birt almenningi hver verður.Helber tilviljun Einhverjir þeirra sem munu fá verða vissulega fólk í skuldavanda. En það er helber tilviljun. Tugir milljarða af skattfé fara þannig frá ríkissjóði til lántakenda óháð því hvort þeir séu milljóna- eða jafnvel milljarðamæringar eða fólk í skuldavanda sem orðið hefur fyrir tjóni. Útkoman er sú að fólk í skuldavanda fær ekki nóg til að losna. Algerlega er horft framhjá því að fjöldi fólks hefur hagnast á fasteignakaupum og ekkert tjón beðið. Engin tilraun er gerð til að miða peningaframlag ríkisins að því að leysa skuldavanda að fullu. Í þess stað er fé dreift óháð skuldabyrði eða eignastöðu, með öðrum orðum: Óháð skuldavanda. Fjármálaráðherra, höfundur laganna, sagði enda við Kastljós að með þeim útdeildi hann ekki réttlæti. Fólkið sem eins og fyrr sagði er svipt mannréttindum vegna skuldavanda er það áfram. Dýrasti reikningur ríkissjóðs – sem kostar meira en heilbrigðiskerfið í heild – læknar ekki og líknar ekki einu sinni heldur dreifir peningum markmiðslaust. Engu skiptir þó að allir megi vita og margir vari við að þessi peningadreifing kveiki verðbólgubál. Seðlabanki Íslands hefur reiknað út að verðtryggð lán fjölskyldna á Íslandi hækki af þessum sökum einum um 23 milljarða, eða sem nemur fjórðungi „leiðréttingarinnar“! Skuldavandinn mun áfram verða á dagskrá Alþingis næstu misseri. Hér er enginn „lokapunktur“ eins og fjármálaráðherra sagði í atkvæðagreiðslu um frumvarpið. Eftir mun sár skuldavandinn standa áfram óleystur. Úrræði samfélagsins til lausnar hans kosta peninga en fjármagnið verður klárað með lögum Bjarna og Sigmundar. Það er sorglegt.Augljóslega gagnslaus Við í Samfylkingunni studdum tillögu ríkisstjórnarinnar síðasta haust um lagaheimild til Hagstofunnar til söfnunar upplýsinga um skuldavandann. Ríkisstjórnin vildi ekki bíða niðurstöðunnar – vildi ekki vita fyrst og framkvæma svo. Samfylkingin vildi skattleggja fjármálafyrirtækin til að afla fjár til að leysa þann skuldavanda sem enn var óleystur. Þannig hefði verið hægt að halda áfram afskriftum skulda á grundvelli almennra leikreglna. Þessar leikreglur eru alþekktar á Norðurlöndum eftir kreppuna þar í upphafi 10. áratugarins. Meginreglurnar um afskriftir óinnheimtanlegra krafna og félagsleg og efnahagsleg réttindi fólks til að hreinsa sig af skuldum og afla sér á ný lánstrausts og efnahagslegs sjálfstæðis liggja þar til grundvallar. Afskriftakostnaðinn eiga fjármálafyrirtæki að bera til að tryggja áhættustýringu þeirra og ábyrgð þeirra gagnvart samfélaginu. Þessar leikreglur eru varanlegar og almennar og skila til framtíðar ábyrgu fjármálakerfi sem er stöðugt og virðir rétt almennings. Lögin um leiðréttinguna svonefndu sem Alþingi setti fyrir nokkrum dögum eru að minni ágiskun þau fjórtándu sem Alþingi Íslendinga hefur sett frá árinu 2008 vegna skuldavanda. Þau sem á undan fóru byggðust á þessum almennu meginreglum, var beint að tilgreindum skuldavanda og hafa skilað miklum árangri við að leysa skuldavanda tuga þúsunda Íslendinga – svo miklum að úrlausn á þeirra grunni verður dregin frá peningaúthlutunum nú. Nýju lögin byggjast ekki á almennum meginreglum né leiðrétta forsendubrest því á hann er hvergi minnst í þeim. Lögin eru ákvörðun um peningadreifingu úr sameiginlegum sjóðum sem er einstaklega dýrkeypt og augljóslega gagnslaus til lausnar raunverulegs skuldavanda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Sjá meira
Hrunið skapaði á Íslandi og víða annars staðar skuldavanda einstaklinga, fyrirtækja og ríkja. Skuldavandi lýsir sér í því að geta til að greiða afborganir brestur eða þá að skuldir verða hærri fjárupphæð en eignir. Hvorugt þessa var til staðar þegar lánin voru tekin en hrun gjaldmiðils, óðaverðbólga eða atvinnumissir breytir því. Skuldavandi getur orðið að fjölskylduharmleik séu engin úrræði til. Í rannsókn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins 2011 á úrræðum samfélaga við skuldavanda kom í ljós að þau voru hvergi eins umfangsmikil og á Íslandi. Nýjar tölur hafa leitt í ljós að margir hafa alfarið losnað úr skuldavanda, hjá öðrum hefur hann minnkað og með hreyfingu á fasteignamarkaði hafa hlutfallslega fáir þurft að selja eignir og minnka við sig. Enn er þó eftir óleystur skuldavandi meðal Íslendinga. Ef fólk þarf – svo nokkur dæmi séu tekin – að greiða svo hátt hlutfall tekna sinna í afborganir að það safnar skuldum áfram, er skuldavandi fyrir hendi. Ef lán hafa hækkað mun meira en sem nemur verðmæti eignar og ekki eru líkur á að sú staða lagist í bráð. Sama á við ef söluverð eignar dugar ekki fyrir áhvílandi skuld eða ef ógjörningur er að leysa veðlán foreldra sem studdu fyrstu kaup barna sinna á íbúð af eign. Í öllum þessum tilvikum er afkomu og húsnæðisöryggi fólks ógnað og þar með mannréttindum þess. Þá liggur beint við að spyrja: Leysa ný lög skuldavandann á Íslandi? Svarið er nei. Lögin koma upp kerfi þar sem ríkisskattstjóri úthlutar fé til allra með tiltekin lán eftir reiknireglu sem er ekki lögbundin heldur eitthvað sem fjármálaráðherra ákveður á einhvern óþekktan hátt sem ekki er opinber né birt almenningi hver verður.Helber tilviljun Einhverjir þeirra sem munu fá verða vissulega fólk í skuldavanda. En það er helber tilviljun. Tugir milljarða af skattfé fara þannig frá ríkissjóði til lántakenda óháð því hvort þeir séu milljóna- eða jafnvel milljarðamæringar eða fólk í skuldavanda sem orðið hefur fyrir tjóni. Útkoman er sú að fólk í skuldavanda fær ekki nóg til að losna. Algerlega er horft framhjá því að fjöldi fólks hefur hagnast á fasteignakaupum og ekkert tjón beðið. Engin tilraun er gerð til að miða peningaframlag ríkisins að því að leysa skuldavanda að fullu. Í þess stað er fé dreift óháð skuldabyrði eða eignastöðu, með öðrum orðum: Óháð skuldavanda. Fjármálaráðherra, höfundur laganna, sagði enda við Kastljós að með þeim útdeildi hann ekki réttlæti. Fólkið sem eins og fyrr sagði er svipt mannréttindum vegna skuldavanda er það áfram. Dýrasti reikningur ríkissjóðs – sem kostar meira en heilbrigðiskerfið í heild – læknar ekki og líknar ekki einu sinni heldur dreifir peningum markmiðslaust. Engu skiptir þó að allir megi vita og margir vari við að þessi peningadreifing kveiki verðbólgubál. Seðlabanki Íslands hefur reiknað út að verðtryggð lán fjölskyldna á Íslandi hækki af þessum sökum einum um 23 milljarða, eða sem nemur fjórðungi „leiðréttingarinnar“! Skuldavandinn mun áfram verða á dagskrá Alþingis næstu misseri. Hér er enginn „lokapunktur“ eins og fjármálaráðherra sagði í atkvæðagreiðslu um frumvarpið. Eftir mun sár skuldavandinn standa áfram óleystur. Úrræði samfélagsins til lausnar hans kosta peninga en fjármagnið verður klárað með lögum Bjarna og Sigmundar. Það er sorglegt.Augljóslega gagnslaus Við í Samfylkingunni studdum tillögu ríkisstjórnarinnar síðasta haust um lagaheimild til Hagstofunnar til söfnunar upplýsinga um skuldavandann. Ríkisstjórnin vildi ekki bíða niðurstöðunnar – vildi ekki vita fyrst og framkvæma svo. Samfylkingin vildi skattleggja fjármálafyrirtækin til að afla fjár til að leysa þann skuldavanda sem enn var óleystur. Þannig hefði verið hægt að halda áfram afskriftum skulda á grundvelli almennra leikreglna. Þessar leikreglur eru alþekktar á Norðurlöndum eftir kreppuna þar í upphafi 10. áratugarins. Meginreglurnar um afskriftir óinnheimtanlegra krafna og félagsleg og efnahagsleg réttindi fólks til að hreinsa sig af skuldum og afla sér á ný lánstrausts og efnahagslegs sjálfstæðis liggja þar til grundvallar. Afskriftakostnaðinn eiga fjármálafyrirtæki að bera til að tryggja áhættustýringu þeirra og ábyrgð þeirra gagnvart samfélaginu. Þessar leikreglur eru varanlegar og almennar og skila til framtíðar ábyrgu fjármálakerfi sem er stöðugt og virðir rétt almennings. Lögin um leiðréttinguna svonefndu sem Alþingi setti fyrir nokkrum dögum eru að minni ágiskun þau fjórtándu sem Alþingi Íslendinga hefur sett frá árinu 2008 vegna skuldavanda. Þau sem á undan fóru byggðust á þessum almennu meginreglum, var beint að tilgreindum skuldavanda og hafa skilað miklum árangri við að leysa skuldavanda tuga þúsunda Íslendinga – svo miklum að úrlausn á þeirra grunni verður dregin frá peningaúthlutunum nú. Nýju lögin byggjast ekki á almennum meginreglum né leiðrétta forsendubrest því á hann er hvergi minnst í þeim. Lögin eru ákvörðun um peningadreifingu úr sameiginlegum sjóðum sem er einstaklega dýrkeypt og augljóslega gagnslaus til lausnar raunverulegs skuldavanda.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun